موزه‌ها از دیرباز یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی و تاریخی در سراسر جهان بوده‌اند. این نهادهای فرهنگی، با نمایش آثار هنری، تاریخی و علمی، به پیوند میان گذشته و حال کمک کرده و آگاهی عمومی را ارتقا می‌بخشند. اما در دنیای مدرن، مفهوم موزه‌ها گسترش یافته و اشکال نوینی از آن‌ها پدید آمده است. یکی از این نمونه‌های بی‌نظیر، موزه زیرآبی کانکون در مکزیک است که در عمق آب‌های دریای کارائیب قرار دارد و یکی از جذاب‌ترین مقاصد گردشگری جهان محسوب می‌شود.
موزه زیرآبی کانکون (Cancun Underwater Museum) یا MUSA در سال ۲۰۰۹ با هدف حفاظت از صخره‌های مرجانی و ارائه یک جایگزین برای غواصان تأسیس شد. این موزه حاصل همکاری جیم گونزالس کانتو، مدیر پارک ملی دریایی کانکون، و جیسون دکایرس تیلور، هنرمند بریتانیایی است که در زمینه ساخت مجسمه‌های زیرآبی تخصص دارد. در ابتدا ۱۰۰ مجسمه در اعماق کم آب‌های این منطقه نصب شد، اما به تدریج این تعداد افزایش یافت و امروزه بیش از ۵۰۰ اثر هنری در سه گالری زیرآبی این موزه قرار دارند. این آثار که در عمق ۳ تا ۶ متری آب قرار گرفته‌اند، علاوه بر زیبایی، به محیط زیست نیز کمک می‌کنند.

یکی از مهم‌ترین و نمادین‌ترین مجموعه‌های این موزه، “تکامل خاموش” (Silent Evolution) است که شامل بیش از ۴۰۰ مجسمه انسانی در اندازه واقعی می‌شود. این مجموعه، زندگی اجتماعی و تغییرات فرهنگی جوامع انسانی را به تصویر می‌کشد و با گذشت زمان، مرجان‌ها و جلبک‌های دریایی روی آن‌ها رشد کرده و جلوه‌ای زنده و پویا به این آثار بخشیده‌اند. این ترکیب هنری و طبیعی، یکی از جذاب‌ترین جلوه‌های این موزه است که گردشگران بسیاری را از سراسر جهان به خود جذب کرده است.
فرآیند احداث این موزه از سال ۲۰۰۸ آغاز شد، زمانی که جیم گونزالس متوجه آسیب‌های گسترده‌ای که صخره‌های طبیعی منطقه به دلیل گردشگری بیش از حد و لنگر انداختن قایق‌ها متحمل شده بودند، شد.
بزرگ‌ترین صخره مرجانی منطقه، یعنی Manchones Reef، به شدت تحت تأثیر فعالیت‌های انسانی قرار گرفته بود. در ابتدا پیشنهاد شد که غواصان به محل جدیدی منتقل شوند که دارای صخره‌های مصنوعی باشد، اما این ایده عملی نشد. در نهایت، با همکاری جیسون دکایرس تیلور، پروژه احداث موزه زیرآبی آغاز شد. در سال ۲۰۱۳، پس از پنج سال کار، بیش از ۵۰۰ مجسمه در نقاط مختلف پارک ملی دریایی کانکون قرار گرفتند. از این میان، ۴۷۸ مجسمه توسط تیلور و بقیه توسط هنرمندان مکزیکی ساخته شد.
یکی از ویژگی‌های منحصربه‌فرد این موزه، نحوه قرارگیری و طراحی مجسمه‌هاست. این آثار هنری به گونه‌ای ساخته شده‌اند که نه‌تنها از نظر زیبایی‌شناسی جذاب باشند، بلکه نقش مهمی در احیای حیات دریایی ایفا کنند. مجسمه‌های ساخته‌شده از بتن خنثی، بستر مناسبی برای رشد مرجان‌ها و تشکیل زیستگاه‌های دریایی جدید فراهم می‌کنند. همچنین، به‌دلیل طراحی خاص و موقعیت قرارگیری، این موزه به‌مرورزمان تبدیل به بخشی از اکوسیستم دریایی منطقه شده است.
بازدید از موزه زیرآبی کانکون از طرق مختلفی امکان‌پذیر است. غواصان حرفه‌ای می‌توانند به اعماق آب فرو رفته و از نزدیک این آثار را مشاهده کنند. کسانی که تجربه غواصی ندارند، می‌توانند با اسنورکلینگ (شنا با لوله تنفسی) از سطح آب به تماشای مجسمه‌ها بپردازند. همچنین، برای کسانی که تمایل ندارند وارد آب شوند، قایق‌های کف‌شیشه‌ای در نظر گرفته شده است که امکان مشاهده این آثار را بدون نیاز به شنا یا غواصی فراهم می‌کنند.
اهمیت این موزه تنها به جنبه گردشگری آن محدود نمی‌شود. موزه زیرآبی کانکون یک پروژه پژوهشی و حفاظتی نیز محسوب می‌شود. این موزه نمونه‌ای موفق از استفاده از هنر برای حفاظت از محیط زیست و افزایش آگاهی عمومی درباره اهمیت صخره‌های مرجانی است. دانشمندان و پژوهشگران از این موزه برای بررسی نحوه رشد مرجان‌ها، تأثیر تغییرات زیست‌محیطی بر حیات دریایی و توسعه روش‌های جدید برای حفاظت از اکوسیستم‌های دریایی استفاده می‌کنند. بازدید از این موزه تجربه‌ای منحصر‌به‌فرد است که به گردشگران امکان می‌دهد تا در دنیای زیرآب غوطه‌ور شوند و ترکیبی از زیبایی، خلاقیت و آگاهی محیط‌زیستی را تجربه کنند.