جنگل‌زدایی و قطع درختان در سراسر جهان به بهانه‌های متفاوتی صورت می پذیرد که در بسیاری موارد منفعت‌ها کوتاه‌مدت و شخصی در این تصمیم‌ها نقش دارند و بدون‌توجه به هزینه‌های زیست‌محیطی و بلندمدت در یک محیط صورت می‌گیرند. یکی از مهم‌ترین پیامدهایی که در اثر تخریب جنگل‌ها پیش می‌آید و در سراسر جهان نیز نمونه‌هایی […]

جنگل‌زدایی و قطع درختان در سراسر جهان به بهانه‌های متفاوتی صورت می پذیرد که در بسیاری موارد منفعت‌ها کوتاه‌مدت و شخصی در این تصمیم‌ها نقش دارند و بدون‌توجه به هزینه‌های زیست‌محیطی و بلندمدت در یک محیط صورت می‌گیرند. یکی از مهم‌ترین پیامدهایی که در اثر تخریب جنگل‌ها پیش می‌آید و در سراسر جهان نیز نمونه‌هایی از آن به چشم می‌خورد، به راه افتادن سیل در مناطق پردرختی بوده است که پس از قطع درختان دیگر عاملی برای جلوگیری از جریان سیلاب و طغیان رودها وجود نداشته است.
بسیاری از جنگل‌ های کشوراز سده بیستم تا کنون از بین رفته و بیشتر مناطق جنگلی باقیمانده، در رشته کوه‌های البرز، در نزدیکی دریای کاسپین و در رشته کوه‌های زاگرس است.
ایران هرگز جنگل زیادی نداشته است و در طول نیم‌قرن گذشته نزدیک به نیمی از آن ناپدید شده‌است. آخرین آمار نشان می‌دهد که پوشش جنگلی به حدود ۱۱ میلیون هکتار کاهش یافته است که تنها ۶ درصد از کل کشور است. عوامل اصلی، تبدیل جنگل به زمین زراعی، قطع درختان، شهرنشینی وساخت و ساز است. آتش‌سوزی نیز در سال‌های اخیر خسارات سنگینی به‌ویژه در کوه‌های زاگرس به بار آورده‌است.
علاوه بر این، به دلیل کاهش بارندگی و خشکسالی‌های بیشتر، آتش‌سوزی در جنگل‌ها در حال افزایش است.
نابودی محیط زیست در برخی نقاط هم باعث بروز سیلاب شده است.
در شش دهه گذشته و از ابتدای دهه چهل شمسی تاکنون، توسعه در ایران با از بین رفتن جنگل‌ها همراه بوده است.
بیشتر جنگل‌های کشور در نواحی شمالی و در سواحل جنوبی دریای کاسپین واقع شده است. این جنگل‌ها دارای آب و هوای معتدل مرطوب بوده و از شرق استان اردبیل تا استان خراسان شمالی، به ویژه در سه استان گیلان، مازندران و گلستان ادامه دارد و برآورد می شود که حدود ۳ میلیون هکتار جنگل در دامنه شمالی رشته کوه‌های البرز و استان های ساحلی دریای کاسپین وجود داشته باشد.

سایر نقاط کشور دارای جنگل‌های بالغ بر سه میلیون هکتار است. از این جنگل‌ها تنها ۱/۳ میلیون هکتار قابل بهره‌برداری صنعتی است، بقیه جنگل‌ها به دلیل عدم نگهداری مناسب یا آسیب‌های طبیعی مورد بهره‌برداری قرار نمی‌گیرند.

دولت با سرمایه‌گذاری در بخش‌های مختلف مانند تولید، کشاورزی و انرژی‌های تجدیدپذیر تلاش می‌کند تا اقتصاد ملی را متنوع کند و اتکای خود به صادرات نفت را به تدریج کاهش دهد.
اثر هزاران ساله انسان بر محیط زیست طبیعی – رشد جمعیت، تصاحب زمین برای کشاورزی، بهره‌برداری از جنگل‌ها توسط عشایر و افزایش تقاضا برای چوب به عنوان مصالح ساختمانی یا هیزم – منابع جنگلی کشور را از بین برده است.
در استان‌های چهارمحال و بختیاری، لرستان و خوزستان زمین‌های جنگلی زیادی برای کشت و زرع پاک تراش شدند. در گیلان، جنگل‌ها را قطع کردند تا امکان تولید چای، برنج و تنباکو فراهم شود.

سازمان‌های دولتی مسوول اجرای قوانین و مقررات مربوط به مناطق جنگلی ، به‌روز نیستند و همواره با مشکل بودجه و بروکراسی ناکارآمد مواجهند .
پاکسازی بیش از حد جنگل‌ها با انتشار هر چه بیشتر میلیون‌ها تن گازهای گلخانه‌ای در اتمسفر همراه است که معمولا در چوب به شکل کربن ذخیره می‌شوند. این گازهای گلخانه‌ای آزاد شده، اقلیم جهان را بی‌ثبات می‌کنند، به جو آسیب می‌رسانند و به گرم شدن کره زمین و در نهایت، تشدید تغییرات اقلیمی منجر می‌شوند.

جنگل‌ها با ذخیره‌سازی کربن، با کاهش گرمایش زمین، مزایای محیط‌زیستی مهمی به همراه دارند. قطع ۴۰۰۰ اصله درخت از جنگل هیرکانی اآلیمالات نور مازندران در سال ۱۴۰۲ به افزودن حدود ۱۰۰ تن دی‌اکسیدکربن یا عبارت دیگر ۲۷/۵ تن کربن خالص به اتمسفر می‌انجامد.

یک مترمکعب چوب حدود یک تن اما یک درخت سالانه به‌طور متوسط بین ۱۰ تا ۴۰ کیلوگرم دی‌اکسیدکربن جذب می کند که البته این میزان جذب هم بستگی به مجموعه‌ای از عوامل دارد.یک تن دی‌اکسیدکربن معادل ۴۰۰۰ کیلومتر جابه‌جایی یک خودروی بنزینی، ۱۲۰هزار شارژ گوشی تلفن هوشمند و مصرف ۵۰۰ لیتر گازوییل است.

افزایش سالانه ۱۰۰ تن دی‌اکسیدکربن « ۲۷/۵ تن کربن خالص » معادل ۱/۵ در ده به توان منهای ۱۰ درجه سانتی‌گراد موجب افزایش دمای سالانه می‌شود، چون دی‌اکسیدکربن (CO2) یک گاز گلخانه‌ای با اثری مانند شیشه در گلخانه ایجاد می‌کند، گرما را به دام می‌اندازد و داخل را گرم می‌کند و بنابراین هر تن دی‌اکسیدکربنی که در جو منتشر می‌کنیم، اقلیم را بیشتر گرم می‌کند
و اما انچه پر واضح است نگاه ویژه به محیط زیست و جنگل هایی که جزئی از سرمایه های طبیعی در کشور محسوب می شوند است جنگل هایی که کماکان میزان قابل توجهی اکسیژن تولید و برای بقا انسان ها و گونه های جانوری از ملزومات اساسی است در سنوات گذشته متاسفانه شاهد آسیب هایی در حوزه محیط زیست هستیم که نکاه ویژه دولتمردان به امر محیط زیست را از گذشته بیشتر محسوس می نماید .

  • نویسنده : اشرف سادات جلال زاده