وقتی از موزه صحبت می کنیم در بیشتر مواقع فضاهایی بسته ، با نورپردازی های خاص (و معمولا مصنوعی) محیط هایی پر از ویترینها و دوربینهای هشداردهنده و … به ذهنمان متبادر میشود. اما تعریف موزه بسیار وسیع تراز این حرف هاست. شما میتوانید در خیابانی قدم بزنید یا بخشی از شهر یا روستا را بگردید و در عین حال به موزه گردی مشغول باشید. این همان مفهومی است که بر اساسش ، موزه ای فضای باز شکل گرفته است.

موزه های فضای باز براساس تعاریف مجموعه ای از ساختمانها و مصنوعات هستند که در فضای آزاد قرار گرفته و به نمایش درآمده اند و با گردش و قدم زدن در میان آنها  بخشی از تاریخ و فرهنگ زندگی روزمره مردم یک ناحیه ، شهر یا کشور بازنمایی شده و به نمایش در میاید.

موزه های تاریخ زندگی، از جمله موزه های مزرعه زندگی و موزه های زنده، موزه های فضای باز هستند که در آن راهنمایان لباس دوره های تاریخی مربوط به موزه را پوشیده و طوری رفتار می کنند که گویی در آن مکان و زمان زندگی می کنند و کارهای روزمره، کارهای دستی و مشاغل خانگی مانند پخت و پز با استفاده از اجاق قدیمی در فضای باز،  بافندگی وکشاورزی بدون تجهیزات مدرن انجام می دهند.

با وجود مزایای فراوان، موزه‌های فضای باز در سال‌های اخیر با انتقاداتی نیز روبرو بوده‌اند. برخی از منتقدان بر این باورند که این موزه‌ها تصویری ایده‌آل و گاه نادرست از گذشته ارائه می‌کنند و به جنبه‌های تاریک تاریخ مانند برده داری و بی‌عدالتی‌ها توجه کافی نمی‌کنند. با وجود این انتقادها، موزه‌های فضای باز همچنان به عنوان ابزارهای ارزشمندی برای آموزش و یادگیری تاریخ به شمار می‌روند. این موزه‌ها به بازدیدکنندگان در درک بهتر فرهنگ‌ها و جوامع گذشته کمک می‌کنند. هدف اصلی موزه‌های فضای باز، این است که بازدیدکنندگان بتوانند فرهنگ، محیط طبیعی یا دوره تاریخی خاصی را از طریق حواس پنجگانه درک کنند. مخاطبین می‌توانند با گشت و گذار در میان خانه‌ها، مغازه‌ها و کارگاه‌های بازسازی‌شده، لمس اشیاء تاریخی و بوییدن غذاهایی که در آن زمان پخته می‌شد، گذشته را به طور کامل حس کنند. در ادامه به معرفی دو نمونه از این نوع موزه ها در دو کشور ترکیه و سوئد می پردازیم:

گشتی در دل تاریخ: موزه فضای باز آگورا در ازمیر

آگورا، که در زبان یونانی به معنای “بازار” است، نام یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های تاریخی شهر ازمیر در ترکیه است که بخشی از بافت تاریخی این شهر محسوب می‌شود. این موزه فضای باز، بقایای یک مجموعه باستانی شامل بازار، معابد، حمام‌ها و سایر بناهای عمومی را به نمایش می‌گذارد که قدمت آن به اواخر قرن چهارم قبل از میلاد مسیح می‌رسد.

این موزه از سه طبقه تشکیل شده است که روی ستون‌های رومی و سنگ مرمر ساخته شده بود. موزه آگورا یک بار در اثر زلزله به شدت تخریب شد و پس از آن یکی از پادشاهان یونانی به نام مارکوس اورلیس، این موزه را بازسازی کرد. کاوش‌های باستان‌شناسی در آگورا از اواخر قرن نوزدهم آغاز شد و تا به امروز نیز همچنان ادامه دارد. در این کاوش‌ها، بقایای بسیاری از بناهای تاریخی از جمله معبد آرتمیس، حمام رومی، کتابخانه و سالن تئاتر کشف شده است.

امروزه، موزه فضای باز آگورا یکی از محبوب‌ترین مقاصد گردشگری در شهر ازمیر است. بازدیدکنندگان می‌توانند در میان خرابه‌های این مجموعه باستانی قدم بزنند و به تماشای بقایای بناهای تاریخی، مجسمه‌ها و اشیاء به نمایش گذاشته شده بپردازند

مهم‌ترین بخش‌های موزه شامل بازار، معبد آرتمیس که به الهه آرتمیس، الهه شکار و ماه، اختصاص داشت. همچنین دارای بخش های دیگری مانند حمام رومی، کتابخانه و سالن تئاتر برای برگزاری نمایش‌ها و مسابقات مختلف بود. همچنین کانال آبی که دو هزار سال پیش در این منطقه جاری بوده، همچنان از وسط بازار می‌گذرد. در این موزه، مجسمه‌های خدایان مختلف از جمله هرکول، اروس، دیونیسوس و هرمس به نمایش گذاشته شده است.

موزه فضای باز اسکانسن: دروازه‌ای به سوی گذشته

موزه فضای باز اسکانسن، که در جزیره یورگاردن شهر استکهلم واقع شده، دروازه‌ای به سوی گذشته سوئد است. این موزه که به عنوان اولین موزه فضای باز در این کشور شناخته می‌شود، در سال ۱۸۹۱ توسط آرتور هازلیوس با هدف نمایش شیوه زندگی مردم سوئد قبل از دوره صنعتی شدن تاسیس شد. هازلیوس در سفرهای خود به دورترین نقاط سوئد، بیش از ۱۵۰ خانه و کلبه سنتی را خریداری و به موزه خود منتقل کرد. در حال حاضر، تنها سه خانه از این مجموعه اصل نیستند و از روی مدل‌های اصلی ساخته شده‌اند. موزه اسکانسن تا سال ۱۹۶۳ زیرمجموعه موزه نوردیک بود، اما از آن سال به بعد به طور مستقل به کار خود ادامه داده است. این موزه به عنوان الگویی برای سایر موزه‌های فضای باز در سراسر جهان قرار گرفت و به همین دلیل، این نوع موزه‌ها در بسیاری از کشورها به نام اسکانسن شناخته می‌شوند. بازدیدکنندگان می‌توانند در میان خانه‌ها، مغازه‌ها، کارگاه‌ها و مزارع بازسازی‌شده، قدم بزنند و با شیوه زندگی مردم سوئد در آن دوران قبل آشنا شوند. راهنمایان با لباس‌های سنتی، اطلاعات کاملی در مورد تاریخ و فرهنگ سوئد به بازدیدکنندگان ارائه می‌کنند. در این موزه، حیواناتی از سراسر سوئد و سایر نقاط دنیا در محیطی طبیعی نگهداری می‌شوند. بازار اسکانسن که از سال ۱۹۰۳ هر ساله برگزار می‌شود، محلی برای عرضه صنایع دستی، غذاهای سنتی و سوغاتی است. موزه فضای باز اسکانسن، نقشی مهم در حفظ و معرفی فرهنگ و تاریخ سوئد ایفا می‌کند. این موزه در سال ۱۹۹۱ به عنوان یکی از ۲۵۰ جاذبه برتر جهان توسط مجله نشنال جئوگرافیک انتخاب شد.