شرکت ملی نفت ایران در حال آماده سازی میادین نفت و ارتباط با مشتریان است تا اگر توافق جدید برجام اعلام شود، بتواند صادرات را افزایش دهد. در خوش بینانه ترین برآوردها، سه ماه زمان خواهد بود تا ایران به سطح تولید چهار میلیون بشکه در روز پیش از تحریمها بازگردد. همچنین ایران می تواند از ذخایر شناور نفت خود برای عرضه به بازار استفاده کند.

اما پیش از این که چنین اتفاقی روی دهد، موانعی وجود دارند که باید رفع شوند. هر گونه توافقی باید به رفع کامل محدودیتهای آمریکا علیه تجارت، کشتیرانی و بیمه مربوط به نهادهای ایرانی منتهی شود. به گفته محمد علی خطیبی، یکی از مقامات سابق شرکت ملی نفت ایران، حتی در آن زمان هم ممکن است خریداران همچنان تمایلی به خرید نداشته باشند.

خطیبی در مصاحبه ای با بلومبرگ گفت: بازگشت نفت ایران به بازار جهانی ممکن است یک فرآیند تدریجی باشد و فوری و یکباره روی نمی دهد. این تدریجی بودن فرآیند افزایش عرضه تا حدودی به دلیل پاندمی ویروس کرونا خواهد بود که به تقاضا به میزان قابل توجهی لطمه زده است.

روند بازگشت نفت ایران برای بازار جهانی اهمیت خواهد داشت. اگرچه مصرف سوخت رو به بهبود است اما تحت تاثیر قرنطینه ها و موجهای جدید شیوع ویروس، شکننده مانده است. عرضه بیشتر نفت ایران گروه اوپک پلاس را که بیش از یک سال است محدودیت عرضه کم سابقه ای را برای حذف اشباع به اجرا گذاشته است، تحت فشار قرار می دهد.

در یک قدمی توافق جدید

دیپلماتهای آمریکایی و ایرانی که در حال حاضر از طریق دولتهای واسطه در وین سرگرم مذاکرات هستند، اعلام کرده اند که به توافق نزدیک شده اند. اگر این مذاکرات موفقیت آمیز باشد، توافق هسته ای که دونالد ترامپ در سال ۲۰۱۸ به صورت یکجانبه از آن خارج شد را دوباره فعال می کند و ایران هم در قبال رفع تحریمها، به تعهدات برجامی بازخواهد گذاشت.

تهران از کاهش فضای خصمانه پس از به قدرت رسیدن جو بایدن، رییس جمهور آمریکا استفاده کرده و فروش نفت خود را افزایش داده و نفت زیادی به چین فروخته است. طبق آمار گردآوری شده توسط بلومبرگ، تولید ایران امسال ۲۰ درصد افزایش یافته و به ۲.۴ میلیون بشکه در روز رسیده است.

سارا وخشوری، رییس شرکت مشاوره SVB Energy International در واشنگتن می گوید: حتی اگر تحریمها حذف نشوند، ایران با توجه به توانایی خود برای فروش غیررسمی نفت، تولیدش را افزایش بیشتری خواهد داد.

حفظ سطح تولید چاههای نفت

مقامات آگاه که مایل نبودند نامشان فاش شود، اظهار کرده اند مهندسان در شرکت ملی نفت تولید نفت را به بین میادین مختلف چرخشی کرده اند تا فشار کافی ذخایر حفظ شود. این فرآیند برای حفظ سطح تولید حیاتی است. به گفته وخشوری، تزریق گاز در میادین نفتی قدیمی تر در جنوب کشور نقش مشابهی را ایفا می کند.

به گفته ایمان ناصری، مدیرکل امور خاورمیانه شرکت مشاوره FGE، اگر توافق برجام با آمریکا حاصل شود، ایران تولید نفت خود را در مدت سه تا شش ماه به حدود چهار میلیون بشکه در روز افزایش می دهد.

سایرین روند کندتری را برای افزایش تولید ایران پیش بینی می کنند. رضا پدیدار، مدیر کمیسیون انرژی اتاق بازرگانی تهران در مصاحبه تلفنی با بلومبرگ گفت: ۱۲ تا ۱۵ ماه زمان خواهد برد تا پس از رفع تحریمها ایران تولیدش را به ۳.۸ میلیون بشکه در روز افزایش دهد. اقداماتی فنی برای احیای ظرفیت تولید در میادین باید انجام گیرند که زمان می برند.

ذخایر چین

حتی پیش از افزایش تولید هم ایران می تواند فروش نفت بیشتری داشته باشد. طبق برآورد ایمان ناصری، ایران حدود ۶۰ میلیون بشکه نفت ذخیره دارد. حدود ۱۱ میلیون بشکه از این نفت بعلاوه ۱۰ نفت میلیون بشکه میعانات در مخازن چین نگهداری می شوند و آماده فروش به کاربران نهایی هستند.

مقامات شرکت ملی نفت ایران می گویند تماس با مشتریانی که مایلند خریدشان را ازسربگیرند را حفظ کرده اند.

افزایش تولید ایران چالشهایی را برای گروه اوپک به وجود می آورد. این گروه سال گذشته به همراه متحدانش محدودیت عرضه کم سابقه ای را به اجرا گذاشت و اکنون با بهبود تقاضا در حال تسهیل محدودیت مذکور است. با این حال شاهزاده عبدالعزیز بن سلمان، وزیر انرژی عربستان سعودی اعلام کرده که این گروه همانند گذشته، فضا را برای افزایش تولید ایران فراهم خواهد کرد. معلوم نیست سایر کشورهای این گروه مانند روسیه و امارات متحده عربی با این مسئله سازگار هستند یا خیر.

مذاکرات دشوار

در هر حال مذاکرات میان تهران و واشنگتن با تلاش برای کسب بهترین امتیازها از این مذاکرات همچنان ادامه دارد و ممکن است رسیدن به توافق طولانیتر از حد انتظار زمان ببرد.

حتی اگر تحریمها رفع شوند، ایران با مشکلات دیگری روبروست. به گفته خطیبی، پالایشگاههای نفت ممکن است قراردادهای خرید سالانه شان را در ابتدای سال امضا کرده باشند و فضای اندکی برای تهران به منظور انعقاد قراردادهای خرید بلندمدت وجود داشته باشد. بزرگترین نگرانی ایران محدودیت تحمیل شده به مشتریان و نگرانی آنها از خرید نفت ایران است. هر چه به پایان سال نزدیک شویم، شاهد امضای قراردادهای بلندمدت بیشتری خواهیم بود.

پدیدار هم خاطرنشان کرد تحریمهای ترامپ به روابط ایران با مشتریان سنتی نظیر هند، چین، کره جنوبی، ژاپن و ترکیه بسیار بیشتر از دور قبلی تحریمها آسیب زد.

بر اساس گزارش بلومبرگ، از نظر بسیاری از فعالان بازار از بانکهای وال استریت گرفته تا شرکتهای بازرگانی نظیر ویتول، تقاضا برای نفت به حد کافی بهبود پیدا می کند تا بتواند عرضه بیشتر از سوی ایران را جذب کند. بکارگیری سریع واکسنها هم به برداشته شدن قرنطینه ها و بهبود سریعتر تقاضا کمک می کند و افزایش سفرها در نیمه دوم سال ۲۰۲۱ میزان مصرف را افزایش خواهد داد.