روزانه به طور متوسط بانک ها ۱۵۰۰ میلیارد تومان خلق می کنند، در شرایط کنونی این عدد روزانه سر از شاخص بورس درآورده و قیمت سهام رو به افزایش است.
با وجود هشدار‌های مهمی که در مورد خلق بی¬ رویه نقدینگی ارائه می ¬شود، اما روند خلق بی ¬ضابطۀ پول توسط شبکۀ بانکی همچنان ادامه دارد و در به هم ریختگی بازار‌های مختلف و تلاطم قیمت¬ها سهیم بوده است.
اسفندماه سال ۹۹ بود که خبرگزاری تسنیم، علی¬رغم خوش بینی مفرط برخی کارشناسان و دست ¬اندرکاران مدیریت پولی کشور مبنی بر مهار خلق نقدینگی در سال ۱۴۰۰، هشدار داد که با سیاست¬های نامناسب موجود، نه¬ تنها نمی ¬توان امیدی به بهبود مهار نقدینگی داشت، بلکه نقدینگی با روندی شتابان گسترش خواهد یافت. اکنون با گذشت بیش از یکسال از آن هشدار و گزارش تحلیلی، پیش بینی مذکور تحقق یافت و خلق افسارگسیختۀ نقدینگی با روندی شتابان در سال ۱۴۰۰ تداوم پیدا کرد.
مطابق با آخرین آمارها، نقدینگی در بهمن ماه ۱۴۰۰ نسبت به اسفند ماه ۱۳۹۹، با افزایشی به مقدار ۱۱۴۸ هزار میلیارد تومان و معادل با نرخ رشد ۳۳ درصد، به رقمی بالغ بر ۴۶۲۴ هزار میلیارد تومان رسیده و طبق برآورد‌ها در انتهای اسفندماه از رقم ۴۷۵۰ هزار میلیارد تومان نیز عبور کرده است. این ارقام بدان معنی است که در سال ۱۴۰۰، نقدینگی در حدود ۱۳۰۰ هزار میلیارد تومان افزایش یافته است.
تورم شکل گرفته برای جلوگیری از نترکیدن حباب بورس می تواند سرمایه گذاری در بازارهای موازی بورس را بیشتر کند که موجب افزایش قیمت دلار، طلا و مسکن را شده و شاید در این شرایط بورس فرو بریزد.
رسول بخشی می گوید: رشد پول اعتباری باعث شده مشکلاتی به وجود آید و این قضیه سر دراز دارد. وقتی پول خلق نشود امکان کسری کلان از بین می‌رود. همچنین وقتی خلق بدهی وجود داشته باشد هم دولت و هم بخش خصوصی با مشکل مواجه خواهند شد، اما اگر خلق پول وجود نداشته باشد دولت برای جبران کسری مجبور است به سمت بخش خصوصی برود یا بخش خصوصی برای جبران کسری به سمت دولت آید. ولی اگر خلق پول و بدهی انجام شود خلق پول از هیچ را شاهد خواهیم بود و در نهایت به فروپاشی اقتصادی منجر می‌شود.
وی ادامه داد: در کشور ما نقدینگی بیش از حد رشد کرده و توزیع نقدینگی هم شرایط خوبی ندارد؛ طوری‌که ۷۰ درصد نقدینگی در اختیار هشت‌دهم سپرده‌هاست و معلوم نیست صاحبان این سپرده‌ها چه کسانی هستند.
رئیس گروه اقتصاد دانشگاه اصفهان درباره راهکارهای مقابله با بدهی گفت: درباره راهکارهای مقابله با بدهی باید بگویم در اسلام قرض کراهت دارد و دولت برای اینکه مجبور نشود دست به قرض بزند باید هدایت صحیح نقدینگی را به درستی انجام دهد.
بخشی در قسمت دیگری از سخنان خود به ضرورت مقابله با نرخ رشد پول تأکید کرد و در این رابطه افزود: وقتی نرخ رشد پول صفر شود تولید هم رشد خواهد کرد و تعداد کسانی‌که پول را نگاه می‌دارند کاهش خواهد یافت و پول وارد چرخه اقتصاد می‌شود.
وی تصریح کرد: خلق پول باعث اکل مال می‌شود. پول وسیله‌ای است که رشد آن اکل مال مردم رادر پی خواهد داشت. اگر پول کار کند جمعیت کار رشد پیدا نخواهد کرد. در گام دوم انقلاب اسلامی باید به خلق پول سامان داده شود و معتقدیم که خلق پول بدون ضابطه مشکلاتی را به همراه خواهد داشت.
ضرورت تفکیک وظایف بانک‌ها
عادل پیغامی، عضو شورای عالی انقلاب فرهنگی و از پژوهشگران مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، می گوید: پول گاهی اوقات مال نیست، بلکه گاهی اوقات می‌تواند یک ابزار متریک باشد. در ایام قدیم پول در ظرفی ریخته می‌شد که خود آن ظرف هم ارزش داشت و جمع این دو با هم مال تلقی می‌شدند. اما امروز پول‌ها از این ظرف‌ها خارج شده‌اند و به ابزار دیجیتال تبدیل شده‌اند.
این استاد اقتصاد به رابطه رجحان پول با بهره و ربا اشاره واظهار کرد: نرخ رجحان پول یک امر انسانی است. انسان‌ها نسبت به اصل و نسبت به زمان رجحان‌هایی را تعریف می‌کنند و رجحان پول هم در مقاطع زمانی مختلف اتفاق می‌افتد و سریع نباید موضوع رجحان پول را به بهره و ربا ارتباط داد. هر جا می‌نشینیم در خصوص بهره حرف می‌زنیم. ما ۱۱ نوع بهره داریم و باید مشخص شود که منظور کدام یک است.
پیغامی درباره تفکیک در نظام بانکی گفت: من به شدت به مکتب تفکیک در حوزه بانک معتقدم. اگر تفکیک بانک‌ها را جدی بگیریم اتفاقات خوبی رخ خواهد داد. مثلاً بانک تجاری حق ندارد خلق پول انجام دهد و اگر هم می‌خواهند وام دهند حتماً باید این وام قرض‌الحسنه باشد. این مقوله برای سایر بانک‌ها هم صدق می‌کند؛ لذا سایر بانک‌ها نباید در امور هم دخالت داشته باشند. اما متأسفانه بانک‌های ما هم کار تجاری می‌کنند و هم کار سرمایه‌گذاری و همین مسئله به فساد منجر می‌شود.
نمی‌توان اصل خلق پول را کتمان کرد
سیدعلی روحانی، استاد و پژوهشگر اقتصاد می گوید: تورمی که امروز در کشور وجود دارد، خلق پول یکی از عواملش آن است.
روحانی به دیدگاه‌های مختلف درباره خلق پول اشاره کرد و افزود: برخی معتقدند بانک‌های خصوصی نباید خلق پول کنند و این اقدام باید از سوی بانک‌های دولتی باشد. نسبت به این دیدگاه هم نقدی وجود دارد؛ درصورتی‌که اگر آهنگ خلق پول یک‌نواخت باشد مشکلی ندارد.
کارشناس اقتصاد معتقد است که نمی‌توان مانع رشد اعتبار در کشور شد. او در توضیح بیشتر گفت: افراد در کشور وجود دارند که از اعتبار بسیار بالایی برخوردار هستند و در زمره فعالان اقتصادی محسوب می‌شوند و امضایشان اعتبار دارد. چگونه می‌توان خلق پول ناشی از اعتبار آن‌ها شد.
روحانی پیشنهاد کرد: برای اینکه نظام بانکی مانع رشد اقتصادی نباشد بهتر است خلق پول توسط بانک مرکزی به صورت یک‌نواخت انجام شود؛ لذا نمی‌توان اصل خلق پول را کتمان کرد.
باید مانع خلق پول برای افراد خاص شد
حجت‌الاسلام کمیل قنبرزاده، عضو مرکز جامع علوم اسلامی یکی دیگر از سخنرانان این نشست بود که به رویکرد فقهی خلق پول اشاره کرد و گفت: رویکرد فقهی به خلق پول از دو باب مو‌ضوع‌شناسی و حکم‌شناسی بررسی می‌شود. در بخش حکم‌شناسی حکم اولیه خلق پول و حکم ثانوی خلق پول را داریم. در حکم اولیه اگر بدهی تضمین‌شده با سود را ایجاد کنیم، این قطعاً حرام است. و یکی از مشکلات اصلی در تشدید تورم مسئله خلق پول است که در حکم ثانوی قابل تحلیل است.
وی دولتی‌شدن تمام اقتصاد را راهکاری مناسب برای مقابله با خلق پول نمی‌داند و تأکید کرد: من معتقدم باید مانع خلق پول برای افراد خاص شد و نباید برای افراد خاص با اعتبار حاکمیتی پول خلق شود. لذا تا زمانی‌که این مشکل حل نشود ممانعت از خلق پول از سوی بانک‌های خصوصی مشکلی را حل نمی‌کند، حتی اگر تمام سود حاصل از بانکداری دولتی به وسیله دولت توزیع شود.