ثروت: بر اساس بررسی های صورت گرفته از سوی مرکز پژوهش های اتاق بازرگانی ایران در خصوص علل تورم و راهکارهای مقابله با آنکه شاید اکثر قریب به اتفاق کارشناسان آن را از کسری بودجه و افزایش نقدینگی میدانند اما برخی کارشناسان معتقددند که درست است کسری بودجه و نقدینگی سبب ایجاد و افزایش تورم می شوند اما نباید این نکته را فراموش کرد که نقدینگی خود معلول کسری بودجه و کسری بودجه به دلیل وجود انبوه هزینه های زائد است و به نظر می رسد دولت باید خود را کوچک کرده تا هزینه های غیر ضروری بودجه حذف و کسری بودجه کاهش یافته و در نهایت نقدینگی مهار و در نتیجه تورم کنترل شود.
مرکز پژوهش‌های اتاق ایران در گزارشی با عنوان «تورم و راهکار‌های مهار آن» اعلام کرد: تورم مثل سرطان کل سیستم اقتصادی یک جامعه را به هم می‌ریزد و مانع از کارایی سیستم می‌شود. تورم علاوه بر آنکه فعالیت‌های سوداگرانه، فرار سرمایه، فقر، بیکاری و… را افزایش می‌دهد، منجر به نابودی تولید، سرمایه‌گذاری و… نیز می‌شود و می‌تواند تا مرحله بحران اقتصادی پیش برود. متأسفانه اقتصاد ایران در طول دهه‌های اخیر و به‌خصوص دو دهه اخیر تورم‌بالایی را تجربه کرده است.
بر این اساس میزان تورم در ایران در طی ۴۴ سال گذشته، به طور میانگین حدود ۲۰ درصد بوده است؛ لذا در اقتصاد‌هایی با تورم ۲۰ درصد، صحبت کردن از تولید، سرمایه‌گذاری، رشد اقتصادی و … عملاً بیهوده و نامتعارف است. در اقتصاد ایران در سال ۱۳۹۶ آمار جمعیت زیرخط فقر (فقر غذایی) بر اساس برآورد‌های وزارت رفاه، در حدود ۱۸ میلیون نفر بوده، ولی به دلیل تورم و شوک‌های سال ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸، این آمار به بیشتر از ۲۶ میلیون در انتهای سال ۱۳۹۸ رسیده است. مطابق با آخرین آمار موجود، تا پایان سال ۱۴۰۰ در حدود ۳۲ میلیون نفر در زیرخط فقر (فقر غذایی) قرار دارند و این روند همچنان به‌واسطه تورم شدید چند سال اخیر به‌سرعت در حال گسترش است. در چنین فضایی صحبت از اهداف سرمایه‌گذاری و تولید و همچنین کنترل فقر و نابرابری خیالی بیش نخواهد بود.
درباره رابطه بین نقدینگی و تورم، تصور اکثر اقتصاددانان بر این است که تورم ایران یک پدیده پولی است و با کنترل عرضه پول می‌توان تورم را مهار کرد. به‌هیچ‌وجه نمی‌توان تورم‌زا بودن پول را منکر شد، اما هر همبستگی بین عرضه پول و تورم به معنای علت بودن پول برای تورم نیست، بلکه عوامل دیگری جز پول نیز مؤثر است. منحصر کردن علت تورم فعلی ایران به رشد نقدینگی، دادن آدرس غلط به مخاطب است و اشارات سیاستی آن بسیار پرمخاطره خواهد بود.
با وجود اینکه همه تورم ایران به‌خصوص در شرایط فعلی را نمی‌توان با نقدینگی تشریح کرد، اما به ‌هرحال بخشی از تورم مزمن و پایدار اقتصاد ایران مربوط به رشد نقدینگی است که ریشه این رشد را باید در بزرگ بودن دولت و تحمیل هزینه‌های بی‌شمار بر بودجه دولت، تأمین مالی کسری‌های بودجه ساختاری از طریق مکانیزم خلق پول، نبود یک نظام بودجه‌ریزی کارا مبتنی بر قواعد مشخص و شفاف، سلطه مالی و عدم استقلال بانک مرکزی و … جستجو کرد.
در شرایط فعلی اقتصاد ایران، این پرش‌های بی‌سابقه نرخ ارز است که موتور محرکه تورم‌های لجام‌گسیخته اخیر بوده است. چنانچه نرخ رشد دلار را در کنار نرخ تورم و نرخ رشد نقدینگی قرار دهیم، همبستگی بالای افزایش نرخ ارز و تورم به‌خصوص برای سال‌های توأمان با بی‌ثباتی سیاسی-اقتصادی و تحریم قابل‌مشاهده است. تحت این شرایط متناسب با تغییرات نرخ ارز، قیمت‌ها بالا می‌رود و عرضه پول و پایه پولی به‌تناسب آن رشد می‌کند. درواقع جهت علیت به‌جای اینکه از پایه پولی و نقدینگی به تورم باشد از نرخ ارز به تورم و از تورم به نقدینگی و سپس پایه پولی است.
در این رابطه مرتضی افقه کارشناس اقتصادی و استاد دانشگاه در گفتگو با خبرنگار روزنامه ” ثروت” اظهار داشت: نقدینگی خود معلول عاملی به نام کسری بودجه است و کسری بودجه به دلیل وجود انبوه ردیف های بودجه ای زائد و غیر ضروری ایدئولوژیک و سیاسی به وجود آمده است .
وی در ادامه گفت: بر این اساس دولت برای اینکه بتواند تورم را مهار کند ابتدا باید به سراغ بودجه برود و در شرایط فعلی برای این حجم از هزینه های انبوه به دنبال منبع جدیدی برای تزریق بودجه است و در چنین شرایطی باید به سراغ هزینه هایی برود که زائد است و به عبارتی کمکی به تولید، رفاه ملی و حتی به خدمات دولت نمیکنند اما به دلیل وجود پشتوانه های پرقدرت ، دولت ها زیر بار کاهش آن ها نمی روند و فشار می اورند تا نقدینگی را کاهش دهند و دست بر روی معلول میگذارند و در این شرایط با توجه به موانع کسب و کار زیاد ، مختصر نقدینگی در بخش دلالی و غیر مولد مصرف می شود و در نتیجه نقدینگی در این شرایط کاهش می یابد و رکود افزایش می یابد.
به گفته این استاد دانشگاه به نظر می رسد باید ردیف های غیر ضروری بودجه حذف شده تا کسری بودجه کم شود تا در نتیجه نقدینگی مهار و در نهایت تورم کنترل شود .