مونا ربیعیان- آخرین وضعیت کرونا در ایران حکایت از آن دارد که تمام بیمارستان‌ های دانشگاه های علوم پزشکی کشور به حالت آماده ‌باش درآمدند و دستور داده شده تمامی عمل‌ های غیر ضروری کنسل شود و تمام ظرفیت ‌های بیمارستان ‌های عمومی و خصوصی به درمان کرونا اختصاص یابد. دو استان تهران و البرز نیز از سه شنبه هفته گذشته ناگهان به مدت ۶ روز به دلیل وضعیت قرمز کرونایی تعطیل گشته اند. روزنامه «اقتصاد پویا» برای کنکاش بهتر شرایط این روزهای کشور در دوران کرونا و اطلاع درخصوص کم و کیف تعطیلات در دو استان تهران و البرز و اثرات این تعطیلی ها بر روند منحنی پاندمی کرونا در ایران به گفتگو با دکتر محمدرضا محبوب فر، کارشناس و پژوهشگر حوزه سلامت و عضو انجمن علمی آموزش بهداشت و ارتقاء سلامت ایران نشسته است. در ادامه مشروح این گفتگو را می خوانید.

* تعطیلی تهران و البرز غیرمنتظره و ناگهانی اتفاق افتاد. اما به نظر می رسد تعطیلات از حجم ترددها در این دو استان نکاسته است. ماجرا از چه قرار است؟

شفاف عرض می کنم که شرایط بحرانی کرونا با وجود تعطیلی ها و محدودیت های ناقص و نیم بند کنونی نه تنها در دو استان تهران و البرز بلکه در کل کشور ادامه خواهد داشت. شرایط بحرانی کرونا در ایران به دنبال خیز چند باره کرونا و افزایش آمار جان ‌باختگان در سایه کمبود شدید واکسن در کشور و وضعیت اسفبار و وحشتناک و نابسامان واکسیناسیون سالمندان، تهران و البرز را به مدت ۶ روز به تعطیلی کشانده است.

اجازه بفرمایید به چندین اظهار نظر مقام مسئول کشور در خصوص کرونا و وضعیت تعطیلی ها اشاره کنم. سخنگوی دولت ایران با اعلام تعطیلی های ۶ روزه گفته که بنابر به پیشنهاد قرارگاه عملیاتی و کمیته امنیتی، اجتماعی و انتظامی ستاد ملی کرونا و موافقت رئیس جمهور، تمامی ادارات استانهای تهران و البرز از سه شنبه ۲۹ تیر تا یکشنبه ۳ مرداد تعطیل است. بنابر این مصوبه تردد از این استان ها ممنوع بوده و در صورت رعایت نکردن علاوه بر جریمه، خودرو نیز از مسیرها بازگردانده خواهند شد. موضوع استمرار ممنوعیت تردد به شهرهای قرمز و نارنجی براساس طرح مدیریت هوشمند محدودیت ‌ها ادامه داشته و براساس وضعیت شهرها اطلاع‌ رسانی خواهد شد.

اما علیرغم اظهارات علی ربیعی، این تصمیم قرارگاه چون واکنش‌ های انتقادی بسیاری را به دنبال داشته است، محدودیت ها و تعطیلی ها تنها در بخش دولتی قابل اجرا خواهند بود. بازاری ها و اصناف مخالف مصوبه ستاد کرونا هستند و اعتنایی به دستورالعمل ها نمی کنند و معتقد هستند دولت براساس یک چهارچوب منسجم شهر را تعطیل نمی‌کند. نایب رئیس دوم اتاق اصناف تهران البته بیان می کند که هر چند سلامت جامعه در اولویت است اما اعمال محدودیت ‌ها بازار را راکد کرده و بسته شدن واحدهای صنفی بر وضعیت امرار معاش مردم اثرگذار است. خسرو ابراهیمی نیا معتقد نیست که تعطیلات پیش رو اجرا می شوند چون محدودیت‌های کرونایی در سال ۹۹ سخت‌تر از امسال بوده و با این حال دولت هرگز از حقوق خود نگذشته است، و دولت علاوه بر اینکه حقوق مالیات را گران کرد از تمام فعالان بازار هم مالیات را تمام و کمال گرفته است. او در یکی از جلسات اقتصادی و صنفی به صراحت گفته این نگاه یک طرفه دولت به منافع خود نگاه درستی نیست و محدودیت ‌ها دیگر توانی برای ادامه فعالیت کسبه باقی نگذاشته است. البته این را اضافه می کنم که اظهارات این مقام اتاق اصناف در حالی است که پیش تر اتاق اصناف کل کشور نیز طی نامه نگاری با سازمان های دولتی از جمله نهادهای امنیتی و انتظامی نسبت به تعطیلی بازار و واحدهای صنفی در کشور و اعتراضات اصناف هشدار داده بود.

*گویا زندگی در بسیاری از نقاط جهان کم‌کم به سوی شرایط پیش از آغاز همه‌گیری کرونا نزدیک می ‌شود. وضعیت ایران را چگونه ارزیابی می کنید؟

در ایران گزارش‌ ها از تشدید بحران کرونا حکایت می کند. قبل از تعطیلی این دو استان ادعا می شد که رکورد بستری کرونایی در تهران شکسته شده است و شمار بیماران بستری در تهران برای نخستین بار به بیش از ۸ هزار نفر رسیده و مراجعات سرپایی نیز رکورد بیش از ۲۰ هزار مورد را ثبت کرده است. اما ایران اکنون رکورد تعداد مبتلایان و تعداد جان باختگان در سطح دنیا حتی نسبت به کشورهایی مانند هند و ایالات متحده را شکسته است. به عنوان نمونه، ایران در تعداد جان باختگان کرونا از اتحادیه اروپا هم پیشی گرفته است. طی روزهای گذشته آمار جان باختن مبتلایان به کووید – ١٩ در ایران از مجموع جان باختگان اتحادیه اروپا بیشتر بوده است. در روزهای دوشنبه و سه ‌شنبه، ٢٨ و ٢٩ تیرماه، آمار جان باختگان کرونا در بین جمعیت ایران ۸۴ میلیون نفری ایران از مجموع تعداد مرگ‌ و میر مبتلایان کووید – ١٩ در جمعیت ۴۴۸ میلیون نفری اتحادیه اروپا بالاتر رفته است. آخرین آمار میزان جان باختگان کرونا نشان می‌ دهد که ایران با بیش از ۲۰۰ نفر جان باخته همچنان روند ٣ رقمی را حفظ کرده است. البته این آمار واقعی نیست و حتی محمدرضا ظفرقندی، رییس سازمان نظام پزشکی کشور پیش تر مدعی شده بود که تعداد مرگ و میرهای کرونا نسبت به آمار رسمی حداقل ۳ برابر است. البته با وجود چنین وزیر بهداشت و درمانی که نسبت به واکسیناسیون از خود سلب مسئولیت می کند و معاون همین وزیر که پس از کشتار ۳۰۰ هزار نفری مردم کشور به دلیل کرونا و سرعت کند واکسیناسیون تنها به عذرخواهی بسنده می کند چنین آماری تعجب انگیز نیست.

کرونا در استان ‌هایی غیر از تهران هم می‌ تازد و سویه دلتا با میزان سرایت پذیری بالا تا حد ۶۰ برابر سویه های قبلی در کل کشور غالب است. نسبت به پیک های قبلی، تعداد بستری در این پیک خیلی زیاد است و خیز پنجم کرونا سهمگین ‌تر از پیک‌ های قبلی گزارش شده است. با انتشار خبر تعطیلی دو استان تهران و البرز توجهات بر تعطیلی سازمان های دولتی مانند: بانک‌ها، اصناف و بورس و شرایط این دو استان متمرکز شد در صورتیکه برخی دیگر از مناطق کشور نیز شرایط خوبی ندارند. اکنون استان ‌های سیستان و بلوچستان، ایلام، کرمان، یزد، مازندران، هرمزگان و یزد به ترتیب دارای بالاترین میزان بروز موارد بستری مثبت در کشور هستند. وضعیت بیماری کرونا در اصفهان و گیلان نیز زنگ خطر را به صدا درآورده است.

یک نکته جالب خدمت شما عرض کنم! وضعیت وخیم و فاجعه بار فعلی کرونا به حدی است که نمی توان تنها به تعطیلی و اجرای محدودیت ها در دو استان کشور اکتفا کرد. به عنوان مثال، احمد مرادی، رئیس مجمع نمایندگان هرمزگان در مجلس نیز در انتقاد به مصوبه تعطیلی ۶ روزه تهران و البرز گفته که مردم این استان از نگاه ‎‌های تبعیضی بین استان‌ ها در سطح عالی دولت به ستوه آمده‌اند و چگونه می‌شود هرمزگان در بین صدرنشینان استان‌ های بحرانی شیوع کرونا قرار داشته باشد اما تهران و البرز را تعطیل کنیم و هرمزگان را با اعمال محدودیت‌ های بی ‌اثر گذشته رها کنیم. امیدوارم هرچه سریع ‌تر دولت با درخواست استاندار هرمزگان مبنی بر تعطیلی یک هفته‌ای برای کاهش شیوع کرونا ترتیب اثری جدی دهد و صدای مظلومیت مردم هرمزگان را بشنود. درپی این سخنان، استاندار هرمزگان سرانجام دستور تعطیلی تنها «یک روزه دستگاه های دولتی» این استان در روز سه شنبه هفته گذشته را صادر کرد!

*کم و کیف تعطیلی های پیش رو را چگونه ارزیابی می کنید؟

در کشاکش بحران کرونا در ایران، عدم تعطیلی برخی سازمان‌ ها و ادارات در تهران و البرز بر نگرانی ها درخصوص بی اثر بودن محدودیت های پیش رو افزوده است. در شرایط بحران کرونا که ادارات و سازمان ‌ها در تهران به مدت شش روز تعطیل شده ‌اند، شرکت های بخش خصوصی تعطیل نیستند و از کارکنان خود خواسته اند در محل کار حضور داشته باشند یا برای اخذ مرخصی اقدام کنند. کارشناسان معتقد هستند تا زمانی که چنین ناهماهنگی‌ ها بین نهادها و سازمان های مختلف برای اجرای طرح ‌های قرنطینه وجود داشته باشد، وضعیت شیوع کرونا روز به روز بحرانی‌ تر خواهد شد. تعطیلی ۶ روزه تهران شامل بخش خصوصی نیست و تنها بخش دولتی آن را اجرا می کند.

تازه همین تعطیلی ها و محدودیت ها در این دو استان به درستی اجرا نمی شود و نظارتی هم بر حسن اجرای شیوه نامه ها و پروتکل ها وجود ندارد، به طوریکه در کنار ناکارآمدی دولت، مردم هم نسبت به پروتکل ها بی تفاوت شده اند. به گفته فرمانده عملیات ستاد مقابله با کرونای تهران، هرگونه تجمع در روز عرفه و عید قربان ممنوع شده بود. اجازه بفرمایید به عین مطلب علیرضا زالی اشاره کنم. او می گوید: «قطعا برگزاری هرگونه تجمع در روز عرفه مورد تایید نیست و برخلاف مقررات مربوط به مقابله با ویروس کرونا است و با متخلفان برخورد قضایی خواهد شد. تمامی مراسم ‌های آیینی در تهران تعطیل است؛ همچنین تجمعات فرهنگی و غیرفرهنگی نیز برگزار نخواهند شد. پارک ‌ها و بوستان‌ ها نیز با هماهنگی شهرداری بسته خواهند شد. شرایط کرونایی تهران آنقدر شدید شده است که دولت تصمیم به تعطیلی ۶ روزه گرفت.» اظهارات این مقام مسئول در حالی عنوان شده است که تجمع چند هزار نفری هیأت ها و برپایی ایستگاه های صلواتی به مناسبت روز عرفه و عید قربان در تهران و دیگر شهرها در اوج پیک پنجم کرونا موجب انتقال ویروس بین جمعیت شرکت کننده شده است. در حالی که ایران در اوج پیک پنجم کرونا به سر می برد و حتی راهروی بیمارستان های تهران و شهرستان ها هم دیگر جا ندارد، گروهی از مداحان و هیأتهای مذهبی با برپایی مراسم مسلمیه به مناسبت اعیاد قربان و غدیر در دو شب متوالی در ۲۶ و ۲۷ تیر ۱۴۰۰ در شهر ری تجمع فشرده چند هزار نفره برگزار کردند.

همین الان که من با شما صحبت می کنم، در روزهای تعطیلی کرونا در تهران و البرز، همچنان مراکز آموزش رانندگی و دیگر مراکز آموزشی مشغول به فعالیت هستند و تصاویر منتشرشده، محدودیت های اعلام شده را زیر سوال برده است. وضعیت ناوگان حمل و نقل عمومی تهران هم در اولین روز از تعطیلات کرونایی و این حجم مسافر در صبح روز تعطیل در متروی تهران، غیرعادی به نظر می رسید. ازدحام مسافران در ایستگاه متروی کرج در اولین روز تعطیلی حکایت از آن دارد که گویا هنوز بسیاری از کسب و کارها در این دو شهر ممنوعه مشغول فعالیت هستند.

من باید به یک رویداد و اتفاق قابل توجه در توصیف حمل و نقل عمومی در تهران اشاره کنم. ببینید وقتی که اعلام شد تهران و البرز به مدت ۶ روز تعطیل هستند، سرفاصله حرکت اتوبوس های بی آر تی و قطارهای مترو در تهران و کرج افزایش پیدا کرد. این در حالی است که تنها بخش دولتی مشمول تعطیلی ها هستند و اصناف و کارگران و کارمندان بخش خصوصی و بسیاری از اقشار مردمی که از طرق غیررسمی شاغل هستند و در خارج از مشاغل تعریف شده امرار معاش و ارتزاق می کنند، مشمول تعطیلی ها نیستند. این افرادی که اشاره کردم مسافر حمل و نقل عمومی در تهران هستند. طی روز سه شنبه هفته گذشته که همزمان شده بود با اولین روز به اصطلاح تعطیلی تهران و البرز، بی نظمی و نابسامانی در ایستگاه های مترو و بی آرتی از حد گذشت؛ به طوریکه مردمی که بیش از ۳۰ دقیقه و برحسب برخی گزارشات یک ساعت در ایستگاه ها منتظر مانده بودند، تاب و تحمل خود را به دلیل مشکلاتی که برای آن ها از نظر ازدحام جمعیت و شیوع بیشتر کرونا در این جمعیت بی شمار مسافرین و همچنین تأخیر در ورود به محل کار ایجاد شده بود، از دست دادند و به عنوان نمونه در ایستگاه های مترو صادقیه و کرج دست به اعتراض و سر دادن برخی شعارها دادند. وضعیت در برخی ایستگاه های بی آر تی هم ناآرام گزارش شده بود. امروز هم شنبه است و مصادف با پنجمین روز تعطیلی به مناسبت کرونا در تهران و کرج. وضعیت گزارش شده بهتر از روز سه شنبه گذشته نیست.

ادعا شده تا یکشنبه فردا در ورودی ‌ها و خروجی‌ های استان های تهران و البرز گیت های کنترلی برقرار شده است. درحالی که محدودیت تردد پابرجا است اما تجمع در ورودی جاده چالوس محسوس است و جاده های منتهی به شهرهای شمالی از جمله هراز پرترافیک و سواحل شمالی همچنان شلوغ است. با وجود اعلام خبر جلوگیری از ورود هزاران خودرو به مازندران و گیلان در ۴ روز گذشته و کاهش ۲۰ درصدی سفر‌ها در کل کشور، مسافران به صورت گروهی به مازندران و گیلان وارد می شوند. اجاره خودروهای پلاک بومی برای دور زدن محدودیت کرونایی مازندران و گیلان، باعث شده تا ویلا در گیلان و مازندران شبی ۳۰۰ هزار تا ۶ و برخی موارد تا ۱۰ میلیون تومان اجاره داده شود. اجاره ماشین هم از ۴۰۰ هزار تا ۴ میلیون تومان قیمت خورده است. در روزهای تعطیلات کرونایی، تصاویر دوربین ‌های نظارت تصویری سازمان راهداری از تجمع خودروها در ورودی جاده چالوس و هراز حکایت دارد. این مسیر همزمان با آغاز محدودیت ‌ها در دو استان تهران و البرز مسدود شده است. تورهای مسافرتی از تهران همچنان تبلیغ می شود و حرکت قطارها و هواپیماها و اتوبوس های بین شهری طبق برنامه عادی و زمان بندی شده قبلی انجام می شود. از کرامات دولت و ستاد ملی کرونا این است که مسافرت با قطار و اتوبوس شلوغ مشکلی ندارد ولی با وسیله شخصی باعث انتقال کرونا محسوب می شود!

کارشناسان معتقد هستند دستورالعمل ها ابلاغ می‌ شود اما کنترلی برای اجرای آن وجود ندارد و دولت ایران نیز قاطع و محکم عمل نمی کند. به نظر نمی رسد این تعطیلی ها و محدودیت ها و اجرای آن به این شکل راهگشای وضعیت موجود کرونا در کشور باشد. بیماری قطعا با این شیوه مدیریت و مصوبات ستاد ملی کرونا کنترل نمی شود و آمار بیماری کاهش پیدا نمی کند. پیک پنجم بیماری کرونا در کشور هنوز به قله نرسیده است و با این شیوه کنترل، روند مبتلایان بیماری صعودی است و نمی تواند باعث فروکش کردن بیماری شود. حتی بیماری طی روزها و هفته های آینده با محدودیت ها و تعطیلی های وضع شده و بالا بردن شانس مسافرت و فراهم کردن امکان گردش ویروس در کشور افزایش می یابد. همچنین در شرایطی که تهران، حوزه نفوذ کل کشور محسوب می شود و کل ایران اکنون درگیر ویروس دلتا است معلوم نیست چرا تنها تهران و البرز ناگهان تعطیل شده ‌اند و حتی تعطیلی در تهران فقط مختص بخش دولتی است؟!

*چه توصیه ای به مردم کشورمان برای در امان ماندن از بیماری کرونا می کنید؟

پیک پنجم کرونا به دلیل چرخش گونه دلتا در سطح کشور بسیار سهمگین تر و هولناک تر از پیک های قبلی بیماری است. خانواده ها اکنون به صورت گروهی و دسته جمعی مبتلا شده اند. ویروس هندی کودکان و نوجوانان و جوانان را نیز درگیر کرده است. علائم ویروس دلتا هندی به صورت سرماخوردگی ظاهر می شود و مردم باید با هر نوع علائم سرماخوردگی به مراکز بهداشتی و درمانی مراجعه کنند. همچنین در پیک پنجم با افزایش آمار مادران باردار مشکوک و مبتلا به بیماری کرونا مواجه شده ایم و ابتلای کرونا در مادران باردار ۳ برابر افزایش داشته و موارد بستری نیز ۶ برابر شده است. در صورت ابتلای کودکان یا سایر سنین به کرونا، اثراتش تا پایان عمرشان باقی می ماند و افراد مبتلا حتی در صورت بهبودی عمر طبیعی نخواهند داشت. این روزها تجمعات زیادی در کشور به دلیل بحران آب و بی آبی و قطع برق و بی نظمی در استان های مختلف کشور برپا شده است. در این شرایط رعایت پروتکل ها و حفظ بهداشت فردی و عمومی در تجمعات یک ضرورت است. درخصوص وضعیت پیش آمده در حمل و نقل عمومی تهران و کرج هم احساس نگرانی می کنم چون همین ایستگاه های مترو و اتوبوس و داخل هر یک از واگن های قطارها و اتوبوس ها بزرگ ترین و پرخطرترین محل انتقال ویروس به شمار می روند.

*آقای محبوب فر به عنوان آخرین سوال، وضعیت واکسیناسیون در کشور این روزها چگونه پیش می رود؟

علی رغم نمایش ها و تبلیغات درخصوص واکسیناسیون و افزایش محموله های واکسن وارداتی به کشور و نیز بالا بردن تعداد تزریق واکسن های دریافتی در کشور، متاسفانه مراکز واکسیناسیون در تهران و دیگر شهرهای کشور همچنان با بی نظمی و نابسامانی و صف های عظیم و طویل مواجه هستند. حتی آمار تعداد تزریق واکسن در کشور نیز دیگر اعلام نمی شود. تصور عمومی که عنوان می ‌شود با تزریق نوبت اول واکسن کرونا یا یک بار مبتلا شدن به کووید-۱۹ می ‌توان از ابتلای مجدد به بیماری پیشگیری کرد یک باور غلط و نادرست است. راهی جز سکون جمعیت و قرنطینه سازی شهرها به صورت بسیار جدی در حد حکومت نظامی و ورود ارتش باقی نمانده است. تولید واکسن های داخلی در ایران در ابهام قرار دارد و برای واردات واکسن های خارجی به کشور نیز دیر اقدام شد و جمهوری اسلامی ایران با خودتحریمی که انجام داد فرصت تاریخی برای بهره مند شدن از سبد جهانی کوواکس و واردات واکسن های معتبر خارجی به کشور را برای همیشه از دست داد. ضمن اینکه همین واکسن های سبد کوواکس مانند: جانسون اند جانسون، فایزر-بیونتک و مدرنا در حال حاضر در پایتخت و دیگر شهرهای کشور با قیمت های نجومی به مردم متمول و ثروتمند و نوکیسه ها تزریق می شود و عوارضی هم درخصوص تزریق این واکسن ها مشاهده نشده است. با توجه به این‌که تنها ۲ و نیم درصد مردم ایران کاملاً واکسینه شده ‌اند و به طور کامل دو نوبت واکسن را دریافت کرده اند، ایران در ابتدای پیک پنجم ابتلا به ویروس کرونا است و موارد بیماری به قله نیز دست نیافته است. حتی با واردات فوری و کافی واکسن های روسی و چینی و هندی از همین امروز ۶ ماه زمان برای واکسیناسیون کافی در نوبت اول وقت لازم است. ضمن اینکه اخیرا گونه جدیدی از ویروس جهش ‌یافته کرونا تحت عنوان دلتا پلاس یا کرونا لامبدا در ایران و با مبدأ استان های شمالی مواجه شده ایم که از سیستم ایمنی فرار می کند و قدرت سرایت و کشندگی بالایی دارد.